ЖАС МҰҒАЛІМДЕРДІҢ КӘСІБИ ҚАЛЫПТАСУ ҮРДІСІН БАСҚАРУ

Мақалада еліміздегі жас мұғалімдердің кәсіби қалыптасу үрдісін басқару маңыздылығы мен өзектілігі қарастырылады. Мұғалімнің кәсіпке бейімделу мен маман ретінде қалыптасу барысы ең маңызды кезеңдердің бірі ретінде сипатталады. Жүргізілген зерттеудің мақсаты - еңбек жолын жаңа бастағалы тұрған ұстаздың өміріндегі маңызды сәтін басқару арқылы олардың мектеп қабырғасында қалуына, өздерінің кәсіби шеберліктерін шыңдауға деген уәждерін туғызу. Зерттеу тақырыбына сәйкес ғылыми әдебиеттер сараланып, талдау жұмыстары жүргізілді. Педагогикалық оқу орны түлегінің мектепке келген шақта кездесетін қиыншылықтарды анықтау мақсатында сауалнама жүргізіліп, білім беру ұйымында одан әрі ұстаз ретінде дамуына қандай уәждер себеп бола алатыны айқындалды. Жиналған мәліметтерге сүйене отырып, кадрлық менеджмент негізінде жас мұғалімдердің кәсіби қалыптасу үрдісін басқару әдіс-тәсілдері ұсынылды. Мектептердң кадрлық саясатын жас мамандармен толықтырудың нақты жолдары көрсетілді. Білікті, білімді маман-мұғалімдерді дайындаудың өзіндік ерекшеліктері мен жолдары нақты зерттелді. Олардың кәсіби шеберлігі мен тәжірибелігін нығайтудың нақты әдістері мен тәсілдері айқындалды. Жас мамандарды кәсіби жағынан шыңдалған, нағыз мұғалім етіп тәрбиелеуде оларға бағыт-бағдар берудің, басқара білудің жолдары нақты қарастырылды.

1. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (2019). Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 27 желтоқсандағы № 988 қаулысы. URL: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000988

2. «Педагог мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасы Заңы (2019). Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жыл 31 желтоқсан № 645 қаулысы. [Law of the Republic of Kazakhstan" on the status of a teacher " (2019). Resolution of the Government of the Republic of Kazakhstan dated December 31, 2019 No. 645] URL: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000645

3. Дусенгулова, Р. (2020). Г-н Токаев заявил о нехватке достойных учителей. URL: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-zayavil-o-nehvatke-dostoynyih-uchiteley 389580/

4. Қаһарман, З. (2020). Елордада мұғалімдер жетіспейді. URL: https://www.inform.kz/kz/elordadamugalimder-zhetispeydi_a3613703

5. Касабекова, Г.Н. (1992). Становление молодого учителя в условиях педагогического процесса общеобразовательной школы. Алма-Ата: КазГПУ им. Абая. – 107 с.

6. Керимбаева, М.С. (1992). Преемственность между педвузами и институтами усовершенствования учителей в работе по профессиональному становлению молодых учителей: дисс. канд. пед. наук. Алматы . - 190 с.

7. Берикханова, А.Е. (2009). Педагогикалық мамандыққа кіріспе. Кәсіби құзыретті ұстаздарды даярлау негіздері: Оқу құралы. Алматы. –240 б.

8. Hong, J.Y. (2010). Pre-service and beginning teachers`professional identity and its relation to dropping out of the profession. Teaching and Teacher Education.Volume 26, Issue 8, November 2010, p.1530-1543. URL:https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.06.003

9. Пралиев, С.Ж. (2001). Профессионально-педагогическая адаптация молодых специалистов в системе вуз – средняя общеобразовательная школа: теория и практика. Алматы: Рауан. – 250 с.

10. Абильдина, С.К., Жекибаева, Б.А., Асетова, Ж.Б. (2019). Педагогикалық мамандыққа кіріспе: Оқулық. Алматы: TechSmith. - 228 б.

11. Жарықбаев, Қ., Саңғылбаев, О. (2011). Психология: Энциклопедиялық сөздік – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». – 624 б.

12. Тринус, О.В. (2017) Професійне становлення молодого вчителя в Україні: виклики сучасності, потреби майбутнього - Edukacja dla przyszłości w świetle wyzwań XXI wieku, 2017 - core.ac.uk URL: https://core.ac.uk/download/pdf/141488096.pdf

13. Подкорытова, Г.И. (2018). Управление процессом профессионального становления молодых педагогов. URL: https://www.pedopyt.ru/categories/19/articles/1371

14. Баймолдаев, Т.М. (2009). Мектеп басқару: даму тарихы, ғылыми және әдіснамалық негіздері, тәжірибесі. Алматы. - 257 б.

15. Поташник, М.М. (2009). Управление профессиональным ростом учителей в современной школе: метод. пособие. М.: Центр педагогического образования. - 448 с.

16. Шамова, Т.И. (1991). Внутришкольное управление: Вопросы теории и практики/ Под ред. Т.И.Шамовой. М.: Педагогика. – 192 с.

17. Zhulamanova, D. (2020). Importance of managing the professional development of young teachers. Challenges of Science. Issue III. P. 115-117. https://doi.org/10.31643/2020.016

18. Alexander, С., Wyatt-Smith, С., Du Plessis, А. (2020). The role of motivations andperceptions on the retention of inservice teachers. Teaching and Teacher Education. Volume 96, November 2020, 103186. URL: https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103186

19. Об утверждении Правил организации наставничества и требований к педагогам, осуществляющим наставничество (2020) URL: https://tengrinews.kz/zakon/pravitelstvo-respubliki-kazahstanpremer-ministr-rk/obpazovanie/id-V2000020486/

20. Казахстанские учителя будут получать доплаты за педагогическое мастерство, степень магистра, наставничество — МОН РК (2019) URL: https://primeminister.kz/ru/news/kazahstanskie-uchitelyabudut-poluchat-doplaty-za-pedagogicheskoe-masterstvo-stepen-magistra-nastavnichestvo-mon-rk

21. Кови C. (2018) Жасампаз адамдардың жеті дағдысы. Franklin Covey Company 1994, 2004-Алматы: Ұлттық аударма бюросы. – 352 б.

22. Graham, L., White, S., Cologon, K. , Pianta, R. (2020). Do teachers’ years of experience make a difference in the quality of teaching? Teaching and Teacher Education. Volume 96, November 2020, 103190 URL: https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103190

23. Яруллина, Е.В. (2020). Коучинг как форма профессионального развития и поддержки молодого педагога. URL: https://nsportal.ru/shkola/raznoe/library/2020/08/13/kouching-kak-formaprofessionalnogo-razvitiya-i-podderzhki-molodogo

24. Бакиева, Ф.Р. (2015). Кейс-метод как способ формирования профессиональной компетентности будущих педагогов. Молодой ученый. №12(92).С. 707-710. URL: https://moluch.ru/archive/92/20362/

25. Степанова, Т.В. (2014). Сетевые сообщества учителей как инструмент методической поддержки в работе учителя. URL: https://nsportal.ru/npo-spo/obrazovanie-ipedagogika/library/2018/01/11/setevye-soobshchestva-uchiteley-kak-instrument