ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕ ОРТАЛЫҚ АЗИЯДА ДӘСТҮРЛІ ҚОЛӨНЕРДІ САҚТАУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ ТӘЖІРИБЕСІ (Тәжікстан мен Өзбекстан мысалында)

Дәстүрлі қолөнер материалдық емес мәдени мұраның маңызды элементтерінің бірі болып табылады, оның сақталуы мен одан әрі дамуына Орталық Азия аймағының көптеген елдерінде үлкен көңіл бөлінеді. Олардың қазіргі кезеңдегі қарыштап дамуы, ең алдымен, ұлттық мәдени мұраны, туристік саланы және ауылдық жерлерді қолдауға бағытталған ойластырылған мәдени саясатпен байланысты.
Осы мақалада ұсынылған материалдар ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі АР09259862 «Қазіргі Қазақстанның дәстүрлі қолөнерін зерттеу: жағдайы және сақтау жолдарын іздеу» жобасы бойынша Тәжікстан мен Өзбекстанда қолөнерді сақтау және дамыту тәжірибесінің далалық зерттеулеріне негізделген. Қолданыстағы тәжірибені зерттеу үшін қолөнер іс-әрекетінің ең дамыған деңгейімен және қолөнер құбылысын зерттейтін кәсіби ғылыми мекемелердің өкілдігімен ерекшеленетін ең үлкен орындар таңдалды. Бұл Душанбе, Самарқанд, Бұхара және Ташкент қалалары.
Бұл мақала Тәжікстан мен Өзбекстан мысалында Орталық Азия аймағында дәстүрлі қолөнерді сақтау, жаңғырту және дамыту тәжірибесін түсінуге және талдауға арналған. 2022 жылғы маусымда жүргізілген талданған тәжірибені далалық зерттеу бірқатар маңызды аспектілерді, соның ішінде жоғалған дәстүрлі қолөнерді сақтау мен дамытуға және кейбір жағдайларда қайта жаңғыртуға бағытталған шаралар кешенін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді. Бұл тәжірибе орасан зор ғана емес, сонымен қатар Қазақстанда дәстүрлі қолөнерді сақтау мен дамытудың ғылыми негізделген практикасын әзірлеу үшін маңызды сәттерді белгілеуге мүмкіндік береді.

1. Вактурская Н.Н. (1959) Хронологическая классификация средневековой керамики Хорезма. - М.: Наука. – 341 с.

2. Пугаченкова Г.А. (1982) Очерки искусства Средней Азии. - М.: Искусство. – 288 с.

3. Джанабаева Г.Д. (2019) Искусство народов Центральной Азии. Монография. – Вашингтон: Программа изучения Центральной Азии, Университет Джорджа Вашингтона. – 89 с.

4. Октябрьская И. В. (2019) Художественные ремесла Центральной Азии начала XXI в.: новая жизнь древних традиций [Электронный ресурс] // Культурное наследие Сибири, Т. 2, № 20. С. 152-158. URL: http://journal.asu.ru/knc/article/view/6951. [Дата доступа: 07.07.2022]

5. Jayati Mukherjee, Mainak Ghosh. (2020) Traditional Crafts as Materials in Placemaking: Application and Sustainability in Aesthetic Transformation of Geometry of Urban Public Spaces. Saleem Hashmi, Imtiaz Ahmed Choudhury. Encyclopedia of Renewable and Sustainable Materials, Elsevier, Pages 259-291, https://doi.org/10.1016/B978-0-12-803581-8.11315-3.

6. Erik Cohen. (1995) Touristic craft ribbon development in Thailand, Tourism Management, Volume 16, Issue 3, Pages 225-235, https://doi.org/10.1016/0261-5177(95)00007-B.

7. NorAzlina Ab Rahman, Aliza Ramli (2014) Entrepreneurship Management, Competitive Advantage and Firm Performances in the Craft Industry: Concepts and Framework, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 145, 2014, Pages 129-137, https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.06.019.

8. Постановление Президента Республики Узбекистан [Электронный ресурс], от 28.11.2019 г. № ПП4539 «О дополнительных мерах по дальнейшему развитию ремесленничества и поддержке ремесленников» https://lex.uz/ru/docs/4622095. [Дата доступа: 07.07.2022]

9. Программа развития ремесленничества в Республике Таджикистан на 2021-2025 годы [Электронный ресурс]. Постановление Правительства Республики Таджикистан от 28 октября 2020 года № 570. http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=137524 [Дата доступа: 07.07.2022]

10. Intangible Cultural Heritage in Tajikistan (2017) – Dushanbe: R-Graph. – 280 p.

11. Традиционные ремесла Шелкового пути (2020) – Самарканд: МИЦАИ. – 116 с.

12. Официальный сайт Международного фестиваля золотошвейного искусства и ювелирного дела в Бухаре [Электронный ресурс]. https://zarfestival.uz/ru/about-me/ [Дата доступа: 07.07.2022]

13. Доклад по исследованию нематериального культурного наследия Шелкового пути – фестивали (2021) – Сеул: ИЧКАП. – 242 с.

14. Степанчук А.В. (2016) Особенности архитектурного формирования объектов культурного туризма с ремесленно-креативной функцией//Известия КГАСУ. - № 3 (37). – С. 75-81.

15. Crafting futures Central Asia: отчет о результатах ознакомительной поездки в Казахстан, Кыргызстан и Узбекистан (2019). Лестер. – 26 с.

16. Nor Azlina Ab Rahman, Aliza Ramli (2014). Entrepreneurship Management, Competitive Advantage and Firm Performances in the Craft Industry: Concepts and Framework, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 145, 2014, Pages 129-137, https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.06.019.

17. Гюль Э. (2013) Сады небесные и сады земные. Вышивка Узбекистана. Скрытый смысл сакральных текстов. – Москва: Фонд Марджани. – 208 с.

18. Гюль Э. (2019) Ковры в Узбекистане: история и традиции [Электронный ресурс]. https://www.caanetwork.org/archives/16107 [Дата доступа: 07.07.2022]

19. Остонов О.А. (2021) Тенденции развития национального ремесленничества в Узбекистане // Экономика Центральной Азии. – Том 5. – № 1. – С. 67-80.

20. Акилова К. (2005) Народное декоративно-прикладное искусство Узбекистана. ХХ век. - Ташкент: PRINT-S. – 286 с.