Этникалық және сәйкестілік тақырыбындағы білім беру әңгімесіндегі диалогтық тәсіл

Бұл мақалада этникалық көзқарастар кейбір маңызды әлеуметтанулық және әлеуметтік-антропологиялық теориялар тұрғысынан және эмпирикалық дәлелдер негізінде ұсынылған. Осы теориялардың бірі — Фредерик Барттың этникалық теориясы. Күнделікті өмірлік қарым-қатынас және әлеуметтік өзара әрекеттесу практикасы Гарольд Гарфинкельдің этнометодологиясын зерттеу пәндері болып табылады, бұл Михаил Бахтиннің диалогтіқ теориясында да маңызды тақырып болып табылады. Менің этносты зерттеуімде бұл тәсілдер, өйткені оларда қарым - қатынас бірінші кезектегі рөлге ие, орталық болып табылады және зерттеу әдісінде-конверсиялық талдау әдісінде де көрінеді. Қазақстанның ауылдық ауруханасынан алынған екі эмпирикалық мысалда этникалық категория іс- әрекеттің ажырамас бөлігіне және қарым-қатынастың маңызды құралына айналатын сөйлеу жанрлары көрсетілген. Бұл жағдайда әңгімелесушілер әңгіме қозғалған адамның жеке басын нақтылау үшін этникалық категорияға жүгінеді. Әлеуметтік өзара әрекеттесудің осындай сәттерінде этникалық қарым- қатынас сұхбаттасушылар үшін адамдарды топтарға бөлетін, адамның жеке басын қамтитын ұжымдық топтық сәйкестілік мағынасында емес, белгілі бір тұлғаны тану және нақтылау үшін қажетті ақпарат ретінде маңызды. Бұл этникалық айырмашылық әлдеқашан ұмытылған немесе мүлдем маңызды емес отбасылық, достық немесе басқа жақын қарым-қатынастар туралы емес, бірақ әңгімелесушілер бірбірінен жеткілікті ақпарат ала алмайтын қатынастар туралы. Бұл тұрғыда этникалық категорияларды белгілі бір дәрежеде адамның атымен салыстыруға болады. Автор этникалық категорияларды күнделікті тілде қолдану адамдардың ұқсастығы, олардың стереотиптік білім басым болатын жалпы сөйлеу тәжірибелері, олардың жалпы әлеуметтенуі, қарым-қатынас ортасы, (көпұлтты) Кеңес мемлекетінің қалыптасуының басында қалыптасқан дүниетаным туралы айтады деп санайды.

1. Бахтин, Михаил. 1996. Собрание сочинений. Москва: Русские словари. [Bakhtin, Mikhail. 1996. Sobranie sochinenij. [Collected works]. Moscow: Russkie slovari] (in Russ.)

2. Barth, Fredrik. 1969. „Introduction.“ In Ethnic Groups and Boundaries. The Social Organisation of Culture Difference, edited by Fredrik Barth, 9-38. Long Grove: Waveland Press.

3. Bergmann, Jörg. 1987. Klatsch. Zur Sozialform der diskreten Indiskretion. Berlin: Walter de Gruyter.

4. Bergmann, Jörg und Meyer, Christian. 2021. “Reflexivity, Indexicality, Accountability. Zur theoretischprogrammatischen Grundlegung der Ethnomethodologie.“ In Ethnomethodologie reloaded. Hg. Jörg R. Bergmann und Christian Meyer, 37-53. Bielefeld: Transkript.

5. Brubaker, Rogers. 2009. „Ethnicity, Race, and Nationalism.“ Annual Review of Sociology 35: 21-42 Валиханов, Чокан. 2010. Собрание сочинений. Алматы: Алатау. [Valikhanov, Chokan. 2010. Collected works. Almaty: Alatau]. (in Russ.)

6. Волошинов, Валентин (М. М. Бахтин). 1993. Марксизм и философия языка. Москва: Лабиринт. [Voloshinov, Valentin (M. M. Bakhtin). 1993. Marksizm i filosofiya yazyka [Marxism and the philosophy of language]. Moscow: Labyrinth] (in Russ.)

7. Enfield, N. J. and Stivers, Tanja. 2007. Person reference in interaction. Linguistic, cultural, and social perspectives. Cambridge: Cambridge University Press.

8. Garfinkel, Harold. 1967. Studies in Ethnomethodology. Engelwood Cliffs: Prentice-Hall.

9. Geertz, Clifford. 1996. “Primordial Ties.” In Ethnicity, edited by John Hutchinson & Anthony D. Smith, 40-45. Oxford: Oxford University Press.

10. Goodenough, Ward. 1965. „Personal Names and Modes of Address in Two Oceanic Societies.“ In Context and Meaning in Cultural Anthropology, edited by Melford E. Spiro, 265-277. New York: The Free Press.

11. Goodwin, Marjorie H. 1990. He-Said-She-Said. Talk as Social Organisation among Black Children. Bloomington: Indiana University Press.

12. Günthner, Susanne. 2000. Vorwurfsaktivitäten in der Alltagsinteraktion. Grammatische, prosodische, rhetorischstilistische und interaktive Verfahren bei der Konstitution kommunikativer Muster und Gattungen. Tübingen: Max Niemeyer Verlag

13. Günthner, Susanne. 2002. „Stimmenvielfalt im Diskurs: Formen der Stilisierung und Ästhetisierung in der Redewiedergabe“ In Gesprächsforschung – Onlinezeitschrift zur verbalen Interaktion (ISSN 1617 - 1837). Ausgabe 3 (2002). Seite 59-80.

14. Haviland, John B.. 1977. Gossip, Reputation, and Knowledge in Zinacantan. Chicago: The University of Chicago Press. Hirsch, Francine. 2005. Empire of Nations. Ethnographic Knowledge and the Making of the Soviet Union. New York: Cornell University Press.

15. Meyer, Christian. 2009. „Ereignisethnographie und methodologischer Situationalismus: Auswege aus der Krise der ethnographischen Repräsentation?“ In Feldforschung. Ethnologische Zugänge zu sozialen Wirklichkeiten, Hg. Berger et al., 401-436. Weißensee Verlag: Berlin.

16. Moerman, Michael. 1968. „Accomplishing Ethnicity.“ In Ethnomethodology. Selected readings, edited by Roy Turner, 54-68. Harmondsworth: Penguin.

17. Sacks, Harvey and Schegloff, Emanuel. (1979) 2007. „Two preferences in the organisation of reference to persons in conversation and their interaction.“ In Person reference in interaction. Linguistic, cultural, and social perspectives, edited by N. J. Enfield and Tanya Stivers, 23-29. Cambridge: Cambridge University Press.

18. Schegloff, Emanuel. 1979. „Identification and Recognition in Telephone Conversation Opennings.“ In Everyday Language. Studies in Ethnomethodology, edited by George Psathas, 23-78. New York: Irvington Publishers.

19. Schegloff, Emanuel. 2007. „Categories in action: person-reference and membership categorisation.“ Discourse Studies 9, no. 4: 433-461.

20. Schlee, Günther. 2006. Wie Feindbilder entstehen. Eine Theorie religiöser und ethnischer Konflikte. München: Verlag C.H. Beck.

21. Schütz, Alfred und Luckmann, Thomas. 2003. Strukturen der Lebenswelt. Konstanz: UVK Verlagsgesellschaft.

22. Sidnell, Jack. 2015. Conversation Analysis. An Introduction. Chichester: Willey Blackwell.

23. Stokoe, Elizabeth. 2012. „Moving forward with membership categorisation analysis: Methods for systematic analysis.“ Discourse Studies 14, no. 3: 277-303.

24. Stokoe, Elizabeth. 2018. ‚Talk‘. The science of conversation. London: Robinson.

25. Weber, Max. 1921/1972. Wirtschaft und Gesellschaft. Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck).