XIX ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫ - XX ҒАСЫРДЫҢ ОРТА КЕЗІНДЕГІ ҚАЗАҚ МЕКТЕПТЕРІНІҢ АШЫЛУЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТАРИХЫНЫҢ ОҚЫТЫЛУЫ

Мақаламызда XIX ғасырдың екінші жартысынан ХХ ғасырдың орта кезеңіне дейінгі қазақ мектептерінің ашылуы және қазақ тарихының оқытылу мәселелері тарих ғылымы тұрғысынан зерттеліп отыр. Сонымен қатар қазақ даласында ашылған ауылдық мектеп жұмысының жағдайы, қазақ зиялылары мен ағартушыларының саяси көзқарастары мен ұстанымдары қарастырылған. XIX аяғы XX ғғ. басындағы қазақ ағартушы-зиялыларының Қазақстан тарихының пән ретінде қалыптасуы мен дамуына қосқан үлесіне ерекше мән беріледі. Қазақ жеріндегі қазақ балалаларына арналған ұлттық мектептердің ашылуына қатысты келтірілген мәліметтерге, ағартушы-зиялы қауым өкілдерінің ғылыми еңбектеріне талдау жасалады. Аталған кезеңдегі қоғамдағы әлеуметтік-саяси, экономикалық жағдайға сипаттама беріліп, қазақ ғалымдарының зерттеулерінен мәліметтер келтіріліп, мақала тақырыбы зерделенеді. Мақалада КСРО кезінде тарих пәнінің оқытылуы кеңестік идеология бақылауында болғандықтан Қазақстан тарихы пәнін оқытуда жалпы білім беретін мектептерде көптеген методологиялық қателіктер мен кемшіліктер жіберілгендігі баяндалып, қорытынды тұжырымдар жасалады.

1. Тұрлығұл Т.Т. (2011) Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен әдістемесі: Оқу құралы. Алматы: Қарасай. - 264 б.

2. Ильминский Н.И. (1883) Из переписки по вопросу о применении русского алфавита к инородческим языкам. Казань: Тип.император.унив-та. - 49 с.

3. Остроумов Н.П. (1906) Мусульманские мактабы и русско-туземные школы в Туркестанском крае // Журнал Министерства Народного Просвещения. СПБ.: Сенатская типография, Ч. 1. С. 113-166.

4. Граменицкий С. (1896) Очерк развития народного образования в Туркестанском крае. Составил инспектор народных училищ Туркестанского края 1-го района С. Граменицкий. Ташкент: Типолитография Торгового дома «Ф и Г. бр. Каменские» - 75 с.

5. Асфендияров С. (1993) История Казахстана. 2-е изд. Алма-Ата: Қазақ университеті. - 304 с.

6. Тынышпаев М. (1998) История казахского народа //сост. и авт. предисл.: А. Такенов, Б. Байгалиев. Алматы: Санат. - 280 с.

7. Султангалиева Г.С., Байгараев Н. (2015) Қазақ даласындағы жәдидтік қозғалыс: оның негізгі проблемалары// Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, №1(44). Б. 134-140.

8. Kapağan E., Bacaklı Y. (2020) Alaş Orda Dönemi Kazak Edebiyatında Aydınlanma ve Millî Bilincin Yeniden İnşası. Journal of History Culture and Art Research. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. Vol. 9, No. 2.

9. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1982) Бес томдық. ІІІ том. Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы - 560 б.

10. Тулеуова Б.Т., Шотбакова Л.К., Смагулова Г. М. (2018) Формирование системы школьного обучения казахского населения Центрального Казахстана во второй половине XIX – начале ХХ веков // Былые годы. Вып 50. № 4. С.1612-1624.

11. Алтынсарин Ы. (1955) Тандамалы шығармалар. Құраст. Б. Сүлейменов. Алматы. - 88 6.

12. Тажибаев Т.Т. (1962) Развитие просвещения и педагогической мысли в Казахстане во второй половине 19 века. Алматы: АПН КазССР. - 98 с.

13. Сембаев А.И. (1962) История развития советской школы в Казахстане. Алма-Ата: Казучпедгиз - 344 с.

14. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1982) Бес томдық. ІІІ том. Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы - 560 б.

15. Смайылова М., Қаратаева С. (1995) Қазақ кашаннан хат таныған? / / Қазақ тарихы. 1995. № 3. 37-38 6.

16. Қайырханова Ф.К. (2010) Шоқан Уалиханов қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті туралы. Ш.Ш.Уалиханов мұрасы әлемдік тарих контекстінде» халықаралық ғылыми форум материалдары. Семей. - 101 б.

17. Tomohiko U. (2018) The Geography of Civilizations: A Spatial Analysis of the Kazakh Intelligentsia's Activities, from the Mid-Nineteenth to the Early Twentieth Century (Kimitaka Matsuzato, ed., Regions: A Prism to View the Slavic-Eurasian World. P. 70-99.

18. Мұхтар Әуезов энциклопедиясы (2011) / бас ред. С. Қасқабасов. Алматы: Атамұра. - 688 б.

19. Әуезов М. (1923) Ақаңның елу жылдық тойы. «Ақжол» газеті, 4 ақпан, №270.

20. Бөкейхан Ә. (1994) Шығармалар. Алматы: Қазақстан. - 381 б.

21. Байтұрсынов А. (1913) Оқу жайы. «Қазақ» газеті. 21 апрель. №117

22. Байтұрсынов А. (1914) Бастауыш мектеп. «Қазақ» газеті. 9 май. № 61

23. Копиев С. (1989) Халық жауы атанған ғалымнын жаңа қыры. Өркен.

24. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1981) Бес томдық. ІV том. Алматы: Қазақ ССР нің «Ғылым» баспасы. - 676 б.

25. Народное образование в СССР (1974) Сборник документов. 1917—1973 гг. М.: Педагогика. - 105 с.

26. Аспандияров С. (1993) Қазақстан тарихынын программы / / Қазақ тарихы. № 2.

27. Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) (1984) Бес томдық. V том. Алматы: Қазақ ССР-нің «Ғылым» баспасы. - 728 б.