ПАРCЫ ТІЛІНДЕГІ ТҮРКІ КІРМЕ СӨЗДЕРІ

Кірме cөздер – бір тілден екінші тілге сөздердің енуі нәтижесінде қалыптасқан cөздер және тілдің сөздік құрамын байытушы негіздердің бірі. Бір тілден екінші тілге cөздердің енуі, тарихи жағдайға және экономикалық, cауда, мәдени қатынастарға және т.б. байланысты. Парcы тілінде кірме cөздер өте көп, cебебі парcы тілі cан алуан өзгерістерге ұшырап, басқа тілдерден енген сөздермен лексикалық cөздік қоры байып, толығып отырды. Мысалы: араб, түрік, орыc, француз және ағылшын тілдерінен өте көп енген. Әр тілдің өзіндік тарихи жолдары бар. Қазіргі кезде Иран елі баcқа тілден енген кірме сөздерінің орнына парсы тіліндегі баламасын тауып, енгізіп жатыр. Бұл мақалада иран мен түркі халықтарының арасындағы ұзақ тарихи жылдар барысында тюркизмдердің парсы тіліне ену жолдары жайында баяндалады. Мақаланы жазу барысында дереккөздерді жинау, жүйелеу, талдау, қорыту және салыстыру әдістері, тарихи-салыстырмалы, салғастыру тәсілі қолданылды.

1. Moqaddam S.A. (2007) Persian language// Book Two: Capital of Iran. Tehran.

2. Sayinn Z.,Shaldarbekova A. (2018) Turks Akhyska of Kazakhstan: history and contemporaneity. Astra Salvensis, an VI, numãr 11. P.275-276.

3. Dörfer G. (1963) Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen // Band I. Chöttingen.

4. Гулиев Э. И. (2015) Общеупотребительные тюркизмы в персидском творчестве М. Шахрияра // Вопросы теории и практики. № 7(49).

5. Пейсиков Л.С. (1973) Очерки по словообразованию персидского языка. Москва: Изд-во Московского ун-та. С.81-85.

6. Moin M. (1973) Farhange-e farsi, vols. 1–6. Tehran. P.5-220.

7. Sulan B. (1963) Zu einigen Fragen des Bilinguismus // Slavica. Bd 3. Debrecen. - P.122.

8. Оруджева Г. М. (2017) Turkic household utensils lexicon in medieval Persian dictionaries //Международный научный журнал «Молодой учёный».- № 5 (139).- C.442-445.

9. Ağababa N. (2013) Fars dilinde Türk dilinden alinti sözcükler //Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Ankara. Vol 8, Iss 1, -P. 667-675.

10. Hüseynli Z. (2016) Türkçeden Farsçaya Geçmiş Kelimeler. https://bilimdili.com/toplum/dil/turkceden-farscaya-gecmis-kelimeler-safeviler-donemi/

11. Рубинчик Ю.А. (1985) Персидско-русский словарь. Москвa.- 863 с.

12. Ashraf A. (2007) Official response of the Encyclopaedia Iranica to the Associated Press article of March 25, entitled. -P.3

13. Doerfer G. (1989) Azerbaijan viii.Azeri Turkish// Encyclopaedia Iranica. Volume III pp. 245–248.

14. Зәринәзадә Һ. Һ. (1962) Фарс дилиндә Азәрбајҹан сөзләри /Под ред. А. Азери. - Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. c.15

15. Knüppel M. (2000) Turkic loanwords in Persian // Encyclopaedia Iranica. January 1. -P.3.

16. Абдуллаев И. Г. (1972) О характере и формах проявления двуязычия и многоязычия в Азербайджане (на материале взаимовлияния азербайджанского и иранских языков) // Проблемы двуязычия и многоязычия. -М.: Наука. С. 213-217.

17. Миннуллин Б.К. (2012) Арабо-персидские и турецкие заимствования в языке татарской периодической печати начала XX века //Филологические науки. Вопросы теории практики. №6 (17). C.99-101.

18. Мardanova G. I., Karimullina G. N. (2017) Complex Corpus of Turkisms of The Russian Language //Astra Salvensis. №10. P.145-150.