ҚАЗАҚ ДӘСТҮРЛІ БИ МӘДЕНИЕТІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ МЕН ДАМУЫ

Ұлттық мәдениеттің бір нышаны және қоғамдық, тұлғалық, ұлттық сананың негізін қалайтын құрамдас бөлік ретінде қазақ биінің тарихы тым тереңде. Аңшылық, әскери қимылдар, еңбек дағдыларын бейнелейтін қарапайым пластикалық қозғалыстардан Ұлы Дала халқының мәдениет деңгейін, рухани қажеттілігін анықтайтын, адамның жан дүниесі мен толқынысын суреттейтін көркем-бейнелеуіш құралға айналғанға дейін халық биі дамудың ұзақ жолынан өтті. Бұл мақалада қазақ халқының би өнерінің шығу тарихына шолу жасалады. Би мәдениетінің этномәдени бастауларының ішіндегі негізгісі ретінде халықтық салт-дәстүрлер зерделенеді. Сонымен қатар, бақсылықтың шығармашылықтың көптеген түрлерінің дамуына, оның ішінде қазақ би қимылдарының қалыптасуына тигізген әсері қарастырылады.

1. Әдеби жәдігерлер (2007) 20-томдық. 2 т. Махмұт Қашқари. Түрік сөздігі / пер. с древнетюрк. А. Қ. Егеубай. 2-басылым. Алматы: «Таймас» баспа үйі. - 592 б.

2. Затаевич А.В. (1963) 1000 песен казахского народа. Издание 2-е. М. - 474 c.

3. Жұбанов А.(1975)Ғасырлар пернесі. Алматы: «Жазушы». - 400 б.

4. Сарынова Л.П. (1976) Балетное искусство Казахстана. Алматы: Наука.- 176 c.

5. Әбіров Д. (2006) Қазақ билерінің тарихы. Оқу құралы. Алматы, ИздатМаркет.- 152 б.

6. Тыныбаев Ғ. (2011) Қара жорға-халық биі // Қазақ әдебиеті. 4 наурыз. 7 б.

7. Конт О. (2003) Дух позитивной философии. Слово о положительном мышлении/Пер. с фр. И.А. Шапиро. Ростов н/Д: Феникс.- 256 c.

8. Есім Ғ. (1994) Хакім Абай. Алматы: Атамұра-Қазақстан. - 198 б.

9. Қазақтың музыкалық фольклоры. (1982) Алматы: Ғылым. - 264 б.

10. Уәлиханов Ш. (1985) Таңдамалы. 2-бас. Алматы: Жазушы. - 560 б.

11. Ізім Т. (2008) Уақыт және би өнері. Алматы: Полиграфия Сервис К0. - 190 б.

12. Қазақстан хореографиясының тарихы (2005) Оқулық /Авт. Т.Қышқашбаев, Ә.Шаңқыбаева, Л.Мамбетова, Г.Жұмасейітова, Ф.Мусина. Алматы: ИздатМаркет. - 272 б.

13. Выготский Л.В. (1998) Психология искусства. Ростов н/Д.: Изд-во «Феникс». - 480 c.

14. Всеволодская-Голушкевич О.В. (1988) Бақсы ойыны. Алматы: Өнер. - 152 б.

15. Huschka S. (2019) Aesthetic Strategies of Trance-gression: The Politics of Bodily Scenes of Ecstasy. Dance Research Journal 51(2): 4–17. https://doi.org/10.1017/S014976771900041X

16. Ізім Т.О., Кульбекова А.К. (2012) Қазақ биін оқытудың теориясы мен әдістемесі. Оқулық. Астана: Tengri Ltd. -191 б.

17. Kulbekova A., Tleubayev S., Bakirova G., Kabdusova D., Tleubayeva B., Mambetova G. (2019) Kazakh national culture and ceremonies as a philosophy of ethnic identity. Opcion. Volume 35, Issue 90-2, pp.67-85. https://produccioncientificaluz.org/index.php/opcion/article/view/30557/31609