РЕСЕЙ САЯХАТШЫЛАРЫ МЕН ЗЕРТТЕУШІЛЕРІ ЕҢБЕКТЕРІ ҚАЗАҚ ДАЛАСЫН ЗЕРТТЕУДЕГІ ДЕРЕККӨЗ РЕТІНДЕ (XVIII Ғ. II ЖАРТЫСЫ – XIX Ғ. БАСЫ)

Мақалада XVIII ғ. ІІ жартысы – XIX ғ. басындағы Ресей империясының қазақ даласында болып өткен саяхатшылары мен зерттеушілерінің еңбектері қарастырылады. Авторлар Қазақстанды ғылыми зерттеуге үлес қосқан Ресей ғалымдары мен саяхатшыларының еңбектеріне деректанулық талдау жасайды. Бұл ғылыми мақаланы жазу барысында XVIII ғ. ІІ жартысы – XIX ғ. басындағы қазақ даласы туралы жазған зерттеушілер еңбектерін Отан тарихының дереккөздері ретінде ашып сараптауды мақсат етеді. Қазақ даласын зерттеуге байланысты Ресей империясының елшілері мен шенеуніктері, екінші Академиялық экспедициясы қатысушылары жариялаған еңбектері, саяхатшылар күнделіктері, саудагерлердің қалдырған естеліктері, Ресей империясынан Қазақстанға жіберілген әскерилердің жол күнделіктері мен жазбаларына талдау жасалып, оларға тарих, география, этнография салаларының мәдени ескерткіші ретінде баға беріледі. Қорытынды бөлімінде Қазақстанның жаңа заман тарихын зерттеуде XVIII ғасырдың II жартысы – XIX ғ. басындағы Ресей саяхатшылары мен зерттеушілерінің еңбектері жоғары деңгейдегі құндылыққа ие екендігі тұжырымдалады.

1. Паллас П.С. Путешествие по разным провинциям Российской империи, Ч.1-3. СПб., 1773-1783; Рычков П.И. Топография Оренбургская.Ч.1., - СПб., 1762.; Фальк П.И. Полное собрание сочинении ценных путешествии по России. Записки академика Фалька. СПб., 1894.; Георги И.Г. Описание всех обитающих в Российском государстве народов. Их житейских обрядов, обыкновений, одежд, жилищ, упражнений, забав, вероисповеданий и других достопамятностей. СПб., 1799.; Андреев И.Г. Описание средней Орды киргиз-кайсаков., А.,1998.; Журнал, веденный Свиты его императорского величества поручиком Гавердовским и колонновожатыми Ивановым и Богдановичем во время следования их по высочайшему повелению чрез Киргизскую степь в провинцию Бухарию, с различными наблюдениями, с описанием всех случившихся происшествий, равно как и о возвращении в Россию в 1803 году, с кратким уведомлением об отправлении посольства в азиатское владение // История Казахстана в русских источниках XVI-XX веков. Том V. Первые историко-этнографические описания казахских земель. Первая половина XIX века. - А., 2007; Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих, или киргиз-кайсацких орд и степей.: в 3 ч. СПб., 1832.

2. Паллас П.С. Путешествие по разным провинциям Российской империи, Ч.1-3. СПб, 1773-1783.

3. Рычков П.И. История Оренбургская (1730-1750) – Оренбург, 1896.

4. Рычков П.И. Топография Оренбургская.Ч.1. - СПб., 1762.

5. Труды отца и сына Рычковых по этнографии казахов. - СПб., 1772.

6. Фальк П.И. Полное собрание сочинении ценных путешествии по России. Записки академика Фалька. – СПб., 1894.

7. Георги И.Г. Описание всех обитающих в Российском государстве народов. Их житейских обрядов, обыкновений, одежд, жилищ, упражнений, забав, вероисповеданий и других достопамятностей. - СПб., 1799.

8. Андреев И.Г. Описание средней Орды киргиз-кайсаков. - А.,1998;

9. Журнал, веденный Свиты его императорского величества поручиком Гавердовским и колонновожатыми Ивановым и Богдановичем во время следования их по высочайшему повелению чрез Киргизскую степь в провинцию Бухарию, с различными наблюдениями, с описанием всех случившихся происшествий, равно как и о возвращении в Россию в 1803 году, с кратким уведомлением об отправлении посольства в азиатское владение // История Казахстана в русских источниках XVI-XX веков. Том V. Первые историко-этнографические описания казахских земель. Первая половина XIX века. - А., 2007

10. Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих, или киргиз-кайсацких орд и степей.: в 3 ч. СПб., 1832.

11. Гнучева В.Ф. Географический департамент Академии наук XVIII века. - М., 1946.