«Биіктік, қайсарлық, байсалдықты, тек қана сенен алып жырлар едім» (Байділда Айдарбектің лирикасы жайында)

Мақала Қазақстанда әлі де толық таныла қоймаған, бірақ өз жерінде, өз облысы, ауданында танымал, шығармаларын жергілікті оқырмандары сүйіп оқытын ақын Байділда Айдарбектің туған жер тақырыбына арналған өлеңдеріне ғылыми талдау жасау мақсатында жазылды. Оның шығармалары Қазақстанда тұңғыш рет талданып отыр. Ақын Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданының Қызыл көл бөлімшесінде дүниге келген. Өлең жазуды бала кезден өзіне серік етті. Өлең, ән, драмалық дүниелер жазуға деген қызығушылығы мектеп қабырғасынан басталды. Ол - алты баланың әкесі, адал жар, парасатты ұстаз, шыншыл ақын. Өмірін ақындықпен қатар жас ұрпаққа білім беруге арнады. Зейнеткерлікке дейін түрлі аудандық мектептерде сызу мен сурет пәндерінен дәріс берді. Мақала туған жерді бала кезден сүйіп, соны өлеңдеріне арқау еткен ақын өлеңдерінің ерекшелігіне арналады. Оны қадірлеп, қастерлеудің қаншалықты маңызды екендігін ашып көрсетеді. Оның қойнауындағы байлықтары мен құндылықтарын жырға қосады. Жай ғана атап қана қоймайды. Адам баласы үшін маңыздылығы мен қасиеттілігін жырына қосады. Оның асқар тауы, жердегі тасы, балдай суының қасиетін айтып мақтанады. Туған жердің әрбір қатпар тастарында қаншама тарих тұнып жатқанын жырлайды. Тарих қойнауына үңіледі.

1. Айдарбеков Б. Жүрегім, саған жүгіндім. Өлеңдер жинағы. 1, 2 – бөлім, Алматы. «Телеарна», 2009. - 260 б.

2. Баймұханбетова М. Абай мен Шәкәрім шығармаларындағы тілдік дәстүр жалғастығы (когнитивтік аспектіде). Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. Алматы, 2008. – 144 б.

3. Платон. Письма – М., 1972, - Т. 3. – С 343.

4. Байтұрсынов А. Шығармалары. – Алматы, Жазушы, 1989. - 320 б.

5. Худайбергенов Н.Д. Ескен Елубаев поэзиясындағы ұлттық құндылықтар жүйесінің көркемдік ерекшеліктері. "Керуен" ғылыми журналы. М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты, № 3(76), 2022, 149-160

6. Ержанова С. Сөз мәдениеті және көркем мәтін. Монография. Алматы, «Дәстүр», 2015, - 232 б.

7. Аяған Б. Қазақстан ұлттық энциклопедия. 2 - том (Ә - Г), 5 - том (К - Қ ), 9 - том (Ұ-І) Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 1999, 2003, 2007

8. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі, Тіл комитеті. Алматы: «Дайк - Пресс», 2008, – 968 б.

9. Әуезов М. Абай Құнанбаев. Монографиялық зерттеулер мен мақалалар (Құрастырып баспаға әзірлеген Н.Ақбаев). – Алматы. «Санат» баспасы. 1995. - 320 б.

10. Әуезов М. Абайтану дәрістерінің дерек көздері. Құрастырғандар: тарих ғылымдарының докторы Л. Әуезова, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, профессор М. Мырзахметов. Алматы. «Санат». 1997. - 448 б.

11. Омаров Д. Абайдың рухани мұрасы немесе данышпан берген салауатты өмір тағылымы. (Өңделген екінші басылым), дүниетаным, Алматы, ЖШС Лантар Трейд, 2020. - 241 б.

12. Құлбарақ С. Абай шығармаларындағы тұлға, адамдық мәселелері. ҚР БжҒМ Ғылым комитеті тарапынан 2021-2023 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландырылатын «Көне түркілер дүниетанымындағы концептілер жүйесі» тақырыбындағы жоба аясында ұйымдастырылып отырған «Толық адам» тұжырымының жазба мұраларда берілу сипаты» атты халықаралық дөңгелек үстел материалдары. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі, Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті, Алматы, 2021, 14 - 19 б.

13. Вырщиков А.Н., Кусмарцев М. Б., Лутовинов В.И. Концептуальные основы патриотического воспитания учащейся молодёжи. Волгоград: ПринТерра, 2007. 40 с.

14. Никонова Н.И., Залуцкая С.Ю. Патриотическое воспитание обучающихся-билингвов на занятиях по литературе: диалог культур // Перспективы науки и образования. 2022. 2 (56). С. 288-301. doi: 10.32744/pse.2022.2.17

15. Mazumdar G. Topophrenia and Indigenous Belonging: Spatial Memory in Rajbanshi Poetry. Rupkatha Journal, Vol. 14, No. 2, 2022. Pp. 1-11.