Блум таксономиясы және педагогикалық білім берудегі сыни ойлау

Мақала когнитивті доменге, атап айтқанда білімге назар аудара отырып, Блумның дәстүрлі және қайта қаралған таксономиясын талдайды және салыстырады. Блумның қайта қаралған таксономиясының екі өлшемді моделін қарастыру ұсынылады, өйткені қазір қазақстандық білім беруде қызықты жағдай қалыптасқан-когнитивтік дағдылардың иерархиясы классикалық таксономиядан пайдаланылады, бұл ретте Белсенді етістіктер тұжырымдамасы қайта қаралған ретінде қолданылады. Бұл жағдайда қайта қаралған тұжырымдаманы толығымен қолдану қажет деп санаймыз және мақалада білім беру мақсаттарын тұжырымдау үшін матрицаның мысалы келтірілген. Қолданудың когнитивті дағдыларына ерекше назар аударылады, оны кейбіреулер ойлаудың төменгі деңгейіне жатқызады, ал басқалары оны жоғары деп санайды. Мақалада бұл дағды өтпелі, екі деңгейге де сәйкес келеді деген пікір бар. Сонымен қатар, мақалада мұғалімдерді даярлау контексінде сыни ойлау мен Блум таксономиясы арасындағы байланыс қарастырылады. Блум таксономиясын қолдану болашақ тәрбиешілерде сыни ойлауды қалай дамыта алатындығы және оның білім беру тәжірибесінде қандай артықшылықтары болуы мүмкін екендігі қарастырылады. Мақала таксономияның эволюциясын және Блум таксономиясында ұсынылған танымдық дағдылар мен қабілеттерді сипаттауды, олардың білімді оқу ортасында сыни ойлау және тиімді қолдану қабілетімен құзыретті мұғалімдерді қалыптастырудағы рөлін жақсы түсінуге мүмкіндік береді.

1. A Committee of College and University Examiners. Taxonomy of educational objectives. The Classification of Educational Goals. HANDBOOK 1 Cognitive domain / ed. Benjamin S. Bloom et al. LONGMANS, 1956.

2. Williams M., Lively M., Harper J. Higher Order Thinking Skills: Tools for Bridging the Gap // Foreign Lang Ann. 1994. Vol. 27, № 3. P. 405–426.

3. Anderson L.W. et al. A Taxonomy for Learning, Teaching, and Assessing. A Revision of Bloom’s Taxonomy of Educational Objectives. Pearson Education, 2001.

4. Nussbaum E.M., Edwards O. V. Critical questions and argument stratagems: A framework for enhancing and analyzing students’ reasoning practices // Journal of the Learning Sciences. 2011. Vol. 20, № 3. P. 443–488.

5. Ngum N.D. The Benefits of Critical Thinking Skills and Techniques for Teaching these Skills in the Classroom for Quality Education // African journal of Social Sciences. 2019. Vol. 10, № 3. P. 99–106.

6. Soyadı B.B.Y. Creative and Critical Thinking Skills in Problem-based Learning Environments // Journal of Gifted Education and Creativity. 2015. Vol. 2, № 2. P. 71.

7. White B.Y., Frederiksen J.R. Inquiry, Modeling, and Metacognition: Making Science Accessible to All Students // Cogn Instr. 1998. Vol. 16, № 1. P. 3–118.

8. Zhan Y. et al. Effects of online peer assessment on higher‐order thinking: A meta‐analysis // British Journal of Educational Technology. 2023. Vol. 54, № 4. P. 817–835.

9. Van Damme D. et al. Assessing and developing critical‐thinking skills in higher education // Eur J Educ. 2023. Vol. 58, № 3. P. 369–386.

10. Sinnewe E., Yao D., De Zwaan L. Developing critical thinking: An examination of contemporary practices in accounting // Accounting and Finance. John Wiley and Sons Inc, 2023.

11. Orakci Ş. Structural relationship among academic motivation, academic self-efficacy, problem solving skills, creative thinking skills, and critical thinking skills // Psychol Sch. John Wiley & Sons, Ltd, 2023. Vol. 60, № 7. P. 2173–2194.

12. Bezanilla M.J. et al. Methodologies for teaching-learning critical thinking in higher education: The teacher’s view // Think Skills Creat. 2019. Vol. 33. P. 100584.

13. Brears L. et al. Preparing Teachers for the 21st Century Using PBL as an Integrating Strategy in Science and Technology Education. // Design and Technology Education. 2011. Vol. 16, № 1. P. 36–46.

14. Trilling B., Fadel C. 21st Century Skills: Learning for Life in Our Times. 2009. 1–256 p.

15. Eva K.W. et al. How Can I Know What I Don’t Know? Poor Self Assessment in a Well-Defined Domain // Advances in Health Sciences Education. 2004. Vol. 9, № 3. P. 211–224.