Драматург Байділда Айдарбектің өткен және жаңа заман образдарын сомдау шеберлігі

Бұл мақала Б. Айдарбектің шығармашылығына арналған. Оңтүстік Қазақстан облысында Созақ ауданында дүниеге келіп (1959 ж.), зейнетке дейін аудандық мектептерде ұстаздық қызмет атқарған. Айдарбек Байділда осыған дейін өлеңдері арқылы танымал болса, ал қазір қазақ драматургиясында пьесалары өзіндік орнын таба бастады. Пьесаларына осыған дейін терең ғылыми талдау жасалмаған. Мақаланың мақсаты – драматургтің образ сомдаудағы шеберлігін дәйектеу. Драмалық образдар жасаудағы артықшылығын осы мақалада көрсету. Мақалада рефлексия, пайымдау, талдау, салыстыру әдісі қолданылды. Ғылыми жаңалығы – Б. Айдарбек шығармашылығы ғылыми сипатының терең болуы зерделенуінде. Пьесаларының ғылыми жаңалығын зерттеу барысында драматургтен сұхбат алынды. Шығармашылықпен бірге ұстаздық жолды да қатар алып жүрді. «Ұстаз» пьесасы осы қиындығы мен қызығы мол ұстаздық жолдың қиыр жолдарына арналды. «Алтын орданың алтын тағы», «Қайта оралған бақыт», «Жахид», «Тағдыр тауқыметі», «Әлияның биігі», «Жаным – арымның садағасы», «Ел боламын десең, бесігіңді түзе», «Күнә мен жаза», «Орындалған тілек», «Өтіріктің шегі», «Махаббат пен достық», т.б. пьесаларындағы образдар – өткен және жаңа заман бейнелері. Аталған пьесалары Созақ ауданы, Шымкент, Тараз, Қызылорда және Алматы театрларында қойыла бастады.

1. Орда Г., Сұлтанова Б., Худайбергенев Н.Ж., Хуатбекұлы Е. Қазіргі қазақ драматургиясындағы инновациялық ізденістер (1991-2016 жж.). Алматы: «Print express», 2020. - 330 б.

2. Әуезов М. Жиырма томдық шығармалар жинағы. Алматы: Жазушы, 1985, 17 – том. - 349 б.

3. Айдарбек Б. Алтын орданың алтын тағы. Пьесалар. Алматы: «TURAN», 2023. - 408 б.

4. Тәжібаев Ә. Қазақ драматургиясының дамуы мен қалыптасуы. Алматы: «Жазушы», 1971. - 415 б.

5. Нұрғалиев Р. Драма өнері. – Алматы: «Санат», 2001. - 478 б.

6. Әуезов М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы. 32 - том, Мақалалар, либеретто, пьеса, 1951 – 1954. Алматы: «Жібек жолы», 2008. - 400 б.

7. Әуезов М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы. 31 - том, Мақалалар, киносценарийлер, 1951 – 1954. Алматы: «Жібек жолы», 2008. - 409 б.

8. Рүстемова Ж.А., Шəкірова Қ.М. Драмалық шығармалардағы мінез мəселесінің зерттелуі. Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің Хабаршысы. «Филология» сериясы. 2014. № 2(74). 128-133 бб.

9. Мұратханова Р. Міржақып Дулатовтың тәлімдік мұрасы арқылы тұлға мәдениетін қалыптастыру. Педагогика ғылымдарының кандидаты дәрежесін алу үшін дайындалған кандидаттық диссертация. Алматы, 2006. - 159 б.

10. Әуезов М. Шығармаларының елу томдық толық жинағы. Мақалалар, очерктер, пьесалар. 1927 – 1943. 20 – том. Алматы: «Жібек жолы», 2005. - 400 б.

11. Әбу Насыр әл Фараби. Ғылым туралы. Логика анықтамасы. Таңдамалы трактаттары. Алматы: «Арыс», 2009

12. Мақпырұлы С. Әдебиеттің тектері мен түрлері. Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1994. - 74 б.

13. Нұрлыбаева А., Бораш А.Б., Джумабекова А.А. Әбіш Кекілбаевтың сыншылдық қыры. Керуен. 2023. № 2(79), 188-199 бб.

14. Жакибаева К.А. Байділда Айдарбекпен сұхбат. Электронды почтасы бойынша алынды, 22.06. 2023

15. Елікпаев С., Қапасова Б., Кожас Д. Қазақ әдебиетіндегі кейіпкер болмысы: өзгеріс пен ұласу. Торайғыров университетінің Хабаршысы. Филологиялық серия. №1. 2023, 116-120 бб.

16. Темиргазина З., Абзулдинова Г., Сагынтаева Ж. Жанр проклятия ‘қарғыс’ в казахском языке: вера в магическую силу слова сохраняется до сих пор? Жанры речи. 2023. Т. 18, № 2 (38), сс. 110- 117

17. Жанұзақов Т. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 50 мыңға жуық сөз бен сөз тіркесі. Алматы: «Дайк-Пресс», 2008. - 968 б.

18. Бораш Р. Драмалық шығармаларды оқыту. 13.00.02 – оқыту және тәрбиелеу теориясы (бастауыш, орта және жоғары білім жүйесіндегі қазақ әдебиеті). Педагогика ғылымдарының кандидаты дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. Алматы, 2006. - 135 б.