Беларусь Республикасының білім беру жүйесіндегі процестердің цифрлық трансформациясының тәуекелдері мен қауіптерін бағалаудағы болжамды талдау мәселесі

Мақалада өзінің мақсатты бағдарында автор қоғам алдында тұрған тәукелдер мен қауіптердің болжамды талдауын ескере отырып, Беларусь Республикасында дамып келе жатқан цифрландыру дәуірінде білім беру саласындағы цифрлық трансформация процестерін енгізуге қатысты мәселелерді зерттеудің проблемалық аспектілерін қарастырады. Көп жағынан объективті және дұрыс жүргізілген болжау, оның қысқа және ұзақ мерзімді перспективада білім беруді дамытудың стратегиялық бағыттарын анықтауда негізделген шешімдер қабылдаудың тірек ұстанымы болып табылады. Беларусь Республикасындағы осы саладағы бар жарияланымдарды терең және салыстырмалы талдау өз пәнаралылық болжамдық аналитика мәселесінің әдістемелік дамымауын еңсеруге мүмкіндік беретін терең және жүйелі зерттеулердің жоқтығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Білім беру секторындағы цифрлық трансформация процестерімен байланысты тәуекелдер мен қауіптер, оның ішінде психологиялық-педагогикалық мәселелерді ескере отырып, Беларусь ғалымдарының зерттеулерінің терең және салыстырмалы талдауы, білім беруді цифрландыру саласындағы мемлекеттік бағдарламалардың тұжырымдамалық ережелері, қолданылатын тұжырымдамалық және терминологиялық аппаратты нақтылаумен бірге авторға ғылыми зерттеулердің қажетті әдістемелік негіздерін анықтауға мүмкіндік берді. Ғылыми рефлексия аясындағы психологиялық-педагогикалық ғылымда әзірленген теориялық және әдістемелік тәсілдерді ескере отырып, автор қазіргі білім беруді дамытудың жетекші тенденцияларын нақты түсіну негізінде жүргізілген болжамдық талдаудың негіздерін атап көрсетеді. Мақалада білім беру саласын технологияландыру динамикасын анықтайтын факторлар – детерминанттар, оның субъектілері жүзеге асыратын білім беру қызметіне инновациялық ақпараттық-коммуникациялық технологияларды интеграциялау ерекшеліктері көрсетілген. Белгіленген ережелер Беларусь Республикасының білім беру жүйесіндегі процестердің цифрлық трансформациясына қатысты тәуекелдер мен қауіптерді анықтаумен қатар, оларды барынша азайту және оларды жүзеге асырудың императивті талаптарын еңсеру шарттарын түсінуге мүмкіндік берді.

1. Концепция цифровой трансформации процессов в системе образования Республики Беларусь на 2019–2025 годы: утв. Министром образования Респ. Беларусь 15.03.2019. https://drive.google.com/file/d/1T0v7iQqQ9ZoxO2IIwR_OlhqZ3rjKVqY-/view (дата обращения 26.02.2024).

2. О Концепции развития системы образования Республики Беларусь до 2030 года : постановление Совета Министров Республики Беларусь, 30 нояб. 2021 г., № 683. https://pravo.by/document/?guid=3871&p0=C22100683 (дата обращения 26.02.2024).

3. О Государственной программе «Цифровое развитие Беларуси» на 2021—2025 годы: постановление Совета Министров Респ. Беларусь, 2 февраля 2021 г., № 66. https://pravo.by/document/?guid=3871&p0=C22100066 (дата обращения 26.02.2024).

4. Абламейко С.В., Воротницкий Ю.И., Листопад Н.И. (2014) Стратегия информатизации и информационная безопасность системы образования в условиях развития информационного общества // Развитие информатизации и государственной системы научно-технической информации: РИНТИ–2014: материалы XIII междунар. науч. конф. (Минск, ноябрь 2014): Минск. С. 12–17.

5. Басько В.В., Воротницкий Ю.И., Курбацкий А.Н., Листопад Н.И. (2003) О некоторых вопросах стратегии информатизации образования Республики Беларусь // Информатизация образования. № 1. С. 23–28.

6. Дылян Г.Д., Ратобыльская Э.С., Цветкова М.С. (2005) Модели управления процессами комплексной информатизации общего среднего образования. Москва: БИНОМ. – 111 с.

7. Богуш В.А., Шнейдеров Е.Н. (2021) Цифровизация образования: проблемы, вызовы и перспективы // Адукацыя і выхаванне. № 1. С. 14–21.

8. Новицкий Е.Н. (2021) Цифровизация в Республике Беларусь в контексте распространения COVID–19 // Социальное знание в современном обществе: проблемы, закономерности, перспективы: материалы II междунар. науч. конф. (Минск, ноябрь 2021). Минск. С. 355-357.

9. Титаренко Л.Г. (2022) Влияние цифровизации на учебно-воспитательный процесс: перспективы и риски // Вышэйшая школа. № 1. С. 5–7.

10. Жук О.Л. (2020) Актуальные направления развития образования и научно-педагогических исследований в условиях цифровой трансформации // Педагогика. № 3. С. 5–14.

11. Зубрилина И.В. (2023) Цифровизация образования в контексте приоритетов Дорожной карты по реализации ЦУР в Республике Беларусь // Адукацыя і выхаванне. № 8. С. 11–19.

12. Карпенко И.В. (2020) Формирование новой образовательной среды // Наука и инновации. № 7 (209). С. 66– 68.

13. Унсович А.Н., Толкач А.Г. (2020) Повышение эффективности управления в системе высшего образования и качества подготовки специалистов в условиях цифровой трансформации образовательного процесса // Вестник БарГУ. Серия. «Педагогические науки. Психологические науки. Филологические науки». № 8. С. 46– 55.

14. Шевлякова-Борзенко И.Л. (2022) Конвергентные процессы в образовании: истоки, факторы, динамика // Университетский педагогический журнал. № 2. С. 3–10.

15. Лозицкий В. Л. (2024) Цифровая трансформация образования: проблемы, риски и перспективы развития // Вестник БарГУ. Серия: «Педагогические науки. Психологические науки. Филологические науки». № 1. С. 25– 32.

16. Дорожная карта по достижению Целей устойчивого развития в Республике Беларусь. https://dashboards.sdgindex.org/profiles.belarus/ (дата обращения 31.03.2024).

17. Belarus: Sustainable Development. https://hlpf.un.org/sites/default/files/vnrs/2022/VNR%202022%20Belarus%20Report.pdf (accessed: 31.03.2024).

18. Жук А.И. (2022) Дорожная карта ОУР 2030: на пути к достижению целей устойчивого развития // Образование в интересах будущего: материалы междунар. науч.-практ. конф. (Минск, июнь 2022). Минск. С. 6–10.

19. Baker D., Ellis L. (2021) Future directions in digital information: predictions, practice, participation. Cambridge, MA & Kidlington, UK, Chandos Publishing. – 417 p.

20. Castaneda L., Selwyn N. (2018) More than tools? Making sense of the ongoing digitizations of higher education // International Journal of Educational Technology in Higher Education. № 15. P. 1–10. DOI:10.1186/s41239-018-0109-y.

21. Ehlers U.-D. (2020) Future skills: the future of learning and higher education. Books on Demand. – 336 p. https://www.researchgate.net/publication/344537368_Future_Skills_-_The_Future_of_Learning_and_Higher_Education (accessed: 31.03.2024).

22. Facer K., Selwyn N. (2021) Digital technology and the futures of education – towards «non-stupid» optimism // University of Bristol. https:// https://research-information.bris.ac.uk/en/publications/digital-technology-and-thefutures-of-education-towards-non-stupi (accessed: 31.03.2024)

23. McCutcheon L.R.M., Alzghari S.K., Lee Y.R., Long W.G., Marquez R. (2017) Interprofessional education and distance education: A review and appraisal of the current literature // Currents in Pharmacy Teaching and Learning. Vol. 9. Is. 4. Pp. 729–736. DOI: 10.1016/j.cptl.2017.03.011.

24. Leal Filho W., Raath S., Lazzarinic B., Vargas V.R., de Souza L., Anholon R., Quelhas O.L.G., Haddad R., Klavins M., Orlovic V.L. (2018) The role of transformation in learning and education for sustainability // Journal of Cleaner Production. Vol. 199. Pp. 286–295. DOI: 10.1016/j.jclepro.2018.07.017.

25. Williamson, B., Komljenovic, J., & Gulson, K. (Eds.). (2023). World Yearbook of Education 2024: Digitalisation of Education in the Era of Algorithms, Automation and Artificial Intelligence (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003359722.

26. Разработка программно-методического обеспечения республиканской информационно-образовательной среды : отчет о научно-исследовательской работе (заключительный) / БГУ; научный руководитель Ю.И. Воротницкий / https://elib.bsu.by/handle/123456789/236401 (дата обращения 26.02.2024)