Абьюзердің профилі және тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына көмек (АҚШ мысалында)

Мақалада американдық психологтардың зерттеулеріне сүйене отырып, абьюзивті мінез-құлық құбылысы сипатталған. Тақырыптың өзектілігін анықтай отырып, автор отбасылық зорлық-зомбылық құрбандарының статистикалық көрсеткіштеріне сілтеме жасайды және негізінен әйелдер мен балалар осындай құрбан болатынын көрсетеді. Жұмыста абьюзивті мінез-құлық саласындағы танымал американдық зерттеушілерге сілтемелер берілген. Олардың зерттеулерінің арқасында абьюзивті мінез-құлықтың табиғаты, оның пайда болуының негізгі себептері сипатталғаны, абьюзердің психологиялық ерекшеліктері анықталғаны және оның психологиялық профилі жасалғаны көрсетілген. Абьюзивті мінез-құлық саласындағы зерттеулерге сүйене отырып және абьюзерді жәбірленушіге өз билігін алуға және нығайтуға ұмтылатын адам ретінде сипаттай отырып, мұндай мінез-құлықтың әртүрлі формалары, соның ішінде "қараңғы үштік" эмоционалды интеллекттің девиантты құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады (клиникалық емес нарциссизм, клиникалық емес психопатия және макиавеллизм) және садизм. Талданған ақпаратқа сүйене отырып, мақалада абьюзердің психологиялық портреті және мінез-құлқының кейбір ауытқуларына қөніл болу ұсынылған. Мақалада сонымен қатар АҚШ-та тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелерін шешу үшін жинақталған жан-жақты тәжірибеге және осындай күш көрсету құрбандарына психологиялық көмек көрсетуге қатысты шараларға шолу жасалады

1. Сабеков С. В 2023 году от домашнего насилия скончались 69 женщин в РК. Казинформ. 05 февраля 2024 г. Режим доступа: https://www.inform.kz/ru/v-2023-godu-ot-domashnego-nasiliya-skonchalis-69-zhenshin-vrk-2700d1 (дата просмотра: 14.04.24)

2. Сколько женщин умирают от бытового насилия в Казахстане каждый год. Tengrinews. 21 ноября 2023г. Режим доступа: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/skolko-jenschin-umirayut-byitovogo-nasiliya-kazahstane-517631 (дата просмотра: 14.04.24)

3. Искоренение насилия в отношении женщин. ООН Женщины. Европа и Центральная Азия. Режим доступа: https://eca.unwomen.org/ru/where-we-are/kazakhstan/Elimination-of-Violence-against-Women (дата просмотра: 14.04.24)

4. Повсеместная опасность: каждая третья женщина в мире подвергается насилию. Всемирная организация здравоохранения. Официальный вебсайт. 9 марта 2021 г. Режим доступа: https://www.who.int/ru/news/item/09-03-2021-devastatingly-pervasive-1-in-3-women-globally-experience-violence (дата просмотра: 14.04.24)

5. Lancer D. The Truth About Abusers, Abuse, and What to Do. Psychology today. 06 June, 2017. Retrieved from: https://www.psychologytoday.com/us/blog/toxic-relationships/201706/the-truth-about-abusers-abuse-and-what-do (Accessed: 30.03.24)

6. Pietrangelo, A. How to Recognize the Signs of Mental and Emotional Abuse. Retrieved from: https://www.healthline.com/health/signs-of-mental-abuse (Accessed: 10.04.24)

7. Анастази А. Дифференциальная психология. Индивидуальные и групповые различия в поведении. /Пер. с англ. М.: Апрель Пресс, Изд-во ЭКСМО-Пресс, 2001. — 752 с. (Серия «Кафедра психологии»).

8. Крайг Г., Бокум Д. Психология развития. - СПб: Питер, 2005. - 940 с.

9. Сергиенко Е.А., Ветрова И.И. Тест Дж. Мэйера, П. Сэловея и Д. Карузо «Эмоциональный Интеллект» (MSCEIT v. 2.0) русскоязычная версия. - М.: Институт психологии, РАН, 2010. – 176 с.

10. Sа1оvеу P . The art of emotional intelligence. Psychology today. 07 January, 2013. Retrieved from: https://www.psychologytoday.com/us/blog/spycatcher/201301/are-you-being-manipulated-social-puppeteer (Accessed: 10.04.24)

11. Buss D.M. The evolution of desire. Strategies of human mating: Basic Books, 2016. - 368 p.

12. Егорова М.С., Ситникова М.А. Темная триада // Психологические исследования, 2014, 7(38), 12-19

13. Christie R., Geis F.L. - Studies in Machiavellianism: Academic Press, 1970. 415p.

14. Paulhus, D. L., Williams, K. M. The Dark Triad of personality: narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality. 2002. 36(6), 556-563.

15. Мак-Вильямс Н. Психоаналитическая диагностика: понимание структуры личности в клиническом процессе. - М.: Класс, 2001. - 480 с.

16. Ялом И. Экзистенциальная психотерапия. - М.: Класс, 1999. – Глава «Экзистенциальная изоляция и психопатология межличностных отношений». Режим доступа: https://psylib.org.ua/books/yalom01/txt15.htm (дата просмотра: 11.04.24)

17. Акопян Г.К., Петровский В.А. Нетранзитивность выбора в темной триаде // Вопросы психологии, 2019. - № 2. - С. 16-27.

18. Chegeni, R. Khodabakh, R. Dehshiri, G. On love and Darkness: The Association between the Dark Triad and Mate Retention Behavior in a non-Western culture. Personality and Individual Differences. 2018. 122: 43-46.

19. Millon T., Grossman S., Millon S., Ramnath R. Personality disorders in modem life. - NJ: John Wiley Inc., 2004. 624 p.

20. Judith Ray, S., Fritzon, K. Working in the dark? Exploring the relationship between the dark triad and early maladaptive schemas. Trends in Psychology. 2024. https://doi.org/10/1007/s43076-024-00374-3

21. Gomez-Leal R., Fernandes-Berrocal P., Gutierrez-Cobo, M.J., Cabello, R., Megias-Robles, A. The dark tetrad: analysis of profiles and relationship whit the big five personality factors. Scientific Reports. 2024. 14(1): 4443 https://doi.org/10/1038/s41598-024-55074-w

22. Furnham, A., Cuppello, S. Correlates of the dark tetrad. Acta Psychologica. 2024, 245, 104222. http://doi.org/10/1016/j.actpsy.2024.104222.

23. Апинян Г.В. О понятии «девиация», «девиантность», «девиантное поведение // Известия Российского государственного университета им. А.И. Герцена, 2009. - № 118. – С. 119-123.