Бұл мақалада COVID-19 кезінде білім, экономика және мәдениеттің қиылысы зерттеледі. Зерттеу COVID-19 контексіндегі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың призмасы арқылы білім беру жағдайларын талдауға назар аудара отырып, елдер тап болатын қиындықтарды түсінуге бағытталған. Бұл зерттеу COVID-19 пандемиясының үш жылдық кезеңінде жиналған сандық және сапалық деректерді біріктіреді. Интегративті әдебиет шолуы жаңа перспективаларды құру және COVID-19-дың білімге әсері туралы пайда болатын тұжырымдамаларды қалыптастыру үшін қолданылады (Торрако, 2005). Төрт дерекқорды іздегеннен кейін 36 дамушы және дамыған елдерден 49 эмпирикалық зерттеулері мұқият талдау үшін таңдалды. Зерттеу цифрлық теңсіздік, кедейлік және гендерлік теңсіздік COVID-19 пандемиясы кезінде білім берудегі маңызды қиындықтар болғанын көрсетеді. Әлеуметтік-экономикалық жағдайы төмен отбасылардан шыққан студенттер, әсіресе ауылдық жерде тұратын және діни дәстүрлері берік студенттер білім беру жүйесінде осал болып шықты. Олар сапалы білім алуға шектеулі қол жеткізуді бастан кешірді және гендерлік кемсітушілікке тап болды. Кейбір жағдайларда бұл жағдайлар өз-өзіне қол жұмсау қаупінің жоғарылауына және психикалық денсаулықтың басқа мәселелеріне әкелді. Бұл шолу білім беру ресурстары тапшылығының тең емес бөлуге байланысты әлеуметтік-экономикалық теңсіздіктерді құрудағы негізгі рөлін көрсетеді. Авторлар саясатты әзірлеу процестері COVID-19-дан кейінгі кезеңде студенттердің ең осал топтары, сонымен қатар әйел мұғалімдердің қажеттіліктеріне басымдық беруі керек деп санайды. Бұған қоса, әдетте «ұзақ COVID-19» деп аталатын COVID-19 студенттердің ең осал топтарына ұзақ мерзімді әсері туралы эмпирикалық зерттеулер қажет.

Мақалада өзінің мақсатты бағдарында автор қоғам алдында тұрған тәукелдер мен қауіптердің болжамды талдауын ескере отырып, Беларусь Республикасында дамып келе жатқан цифрландыру дәуірінде білім беру саласындағы цифрлық трансформация процестерін енгізуге қатысты мәселелерді зерттеудің проблемалық аспектілерін қарастырады. Көп жағынан объективті және дұрыс жүргізілген болжау, оның қысқа және ұзақ мерзімді перспективада білім беруді дамытудың стратегиялық бағыттарын анықтауда негізделген шешімдер қабылдаудың тірек ұстанымы болып табылады. Беларусь Республикасындағы осы саладағы бар жарияланымдарды терең және салыстырмалы талдау өз пәнаралылық болжамдық аналитика мәселесінің әдістемелік дамымауын еңсеруге мүмкіндік беретін терең және жүйелі зерттеулердің жоқтығы туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Білім беру секторындағы цифрлық трансформация процестерімен байланысты тәуекелдер мен қауіптер, оның ішінде психологиялық-педагогикалық мәселелерді ескере отырып, Беларусь ғалымдарының зерттеулерінің терең және салыстырмалы талдауы, білім беруді цифрландыру саласындағы мемлекеттік бағдарламалардың тұжырымдамалық ережелері, қолданылатын тұжырымдамалық және терминологиялық аппаратты нақтылаумен бірге авторға ғылыми зерттеулердің қажетті әдістемелік негіздерін анықтауға мүмкіндік берді. Ғылыми рефлексия аясындағы психологиялық-педагогикалық ғылымда әзірленген теориялық және әдістемелік тәсілдерді ескере отырып, автор қазіргі білім беруді дамытудың жетекші тенденцияларын нақты түсіну негізінде жүргізілген болжамдық талдаудың негіздерін атап көрсетеді. Мақалада білім беру саласын технологияландыру динамикасын анықтайтын факторлар – детерминанттар, оның субъектілері жүзеге асыратын білім беру қызметіне инновациялық ақпараттық-коммуникациялық технологияларды интеграциялау ерекшеліктері көрсетілген. Белгіленген ережелер Беларусь Республикасының білім беру жүйесіндегі процестердің цифрлық трансформациясына қатысты тәуекелдер мен қауіптерді анықтаумен қатар, оларды барынша азайту және оларды жүзеге асырудың императивті талаптарын еңсеру шарттарын түсінуге мүмкіндік берді.

Мақалада американдық психологтардың зерттеулеріне сүйене отырып, абьюзивті мінез-құлық құбылысы сипатталған. Тақырыптың өзектілігін анықтай отырып, автор отбасылық зорлық-зомбылық құрбандарының статистикалық көрсеткіштеріне сілтеме жасайды және негізінен әйелдер мен балалар осындай құрбан болатынын көрсетеді. Жұмыста абьюзивті мінез-құлық саласындағы танымал американдық зерттеушілерге сілтемелер берілген. Олардың зерттеулерінің арқасында абьюзивті мінез-құлықтың табиғаты, оның пайда болуының негізгі себептері сипатталғаны, абьюзердің психологиялық ерекшеліктері анықталғаны және оның психологиялық профилі жасалғаны көрсетілген. Абьюзивті мінез-құлық саласындағы зерттеулерге сүйене отырып және абьюзерді жәбірленушіге өз билігін алуға және нығайтуға ұмтылатын адам ретінде сипаттай отырып, мұндай мінез-құлықтың әртүрлі формалары, соның ішінде "қараңғы үштік" эмоционалды интеллекттің девиантты құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады (клиникалық емес нарциссизм, клиникалық емес психопатия және макиавеллизм) және садизм. Талданған ақпаратқа сүйене отырып, мақалада абьюзердің психологиялық портреті және мінез-құлқының кейбір ауытқуларына қөніл болу ұсынылған. Мақалада сонымен қатар АҚШ-та тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелерін шешу үшін жинақталған жан-жақты тәжірибеге және осындай күш көрсету құрбандарына психологиялық көмек көрсетуге қатысты шараларға шолу жасалады

Мақалада қазақ халқы мен әлем халықтары жоқтауларының ұқсастығы мен айырмашылығы жайында дерек беріледі. Жоқтауды кім, қалай айтылатыны, оған ерекше мән берілетіні жайында салыстырмалы талдаулар жүргізіледі. Оның маңыздылығы мен мәнділігі жайлы деректер мен негіздемелер беріледі. Әр ғасырдағы жоқтаудың өзіндік орны туралы жазылады. Қайбір тұлғаның о дүниелік болғаннан кейінгі ағайын- туыс, қоғам, дос-жаран арасындағы беделі мен абыройының маңыздылығы зерттелді. Жоқтаулардағы қолданылған метафоралар, теңеу, эпитеттерге талдау жасалған.
Мақалада қазақтар, өзбектер, түрікмендер, қырғыздар, башқұрттар, қарақалпақтар, орыстар, грузиндер, литвалықтар, Латын Америкасы үндістері әйелдерінің қайтыс болған адамды жоқтауына салыстырмалы талдау келтірілген. Автор жоқтауда өткен ғасыр классикалық шығармаларынан, соның ішінде, 11 ғасырдағы түркі ақыны Махмұд Қашқаридің шығармалары, 12 ғасырдағы Шота Руставелидің, түркіменнің 18 ғасырдағы ақыны Мактумкули өлеңдерінен, Шоқан Уәлихановтың шығармаларындағы қара қырғыздар поэзиясынан мысалдар келтіреді. Сондай-ақ, қазақ ақындары Абай Құнанбаев, Машһүр Жүсіп Көпеев, Орынбай Бертағыұлы, Оралхан Бөкей, Мұқағали Мақатаев, Калқаман Сарин шығармаларынан алынған жоктауға қатысты материалдар да ерекше орын алады. Тақырыпты зерттеу барысында салыстырмалы, текстуалды, қатыстырмалы, мәдени- тарихи, мифопоэтикалық, т.б. әдістер жүргізілді

Мақаланың мақсаты – толықтырылған шындыққа назар аударnу және сапалы білім беру әдісі ретінде қарастыру. Мақалада толықтырылған және виртуалды дәлдіктің ерекшеліктері сипатталған. "Көшіру және станоктық кескіндеме техникасы"пәнін оқу кезінде суретші студенттерді оқыту процесінде толықтырылған шындықты (AR) пайдалану жолы қарыстырылады. Мұражай ортасында картиналардың көшірмелерін жасау кезінде заманауи технологиялардың маңыздылығы мен тиімділігі ашылады. AR - бұл виртуалды нысандарды нақты әлеммен біріктіруге мүмкіндік беретін, шығармашылық ойлауды үйренуге және қалыптастыруға бірегей мүмкіндіктер жасайтын технология. Мобильді құрылғылар білім беру құралы ретінде танымал болды және көптеген оқу орындары оларды оқу тиімділігін арттыру үшін білім беру қызметінде пайдаланады. Толықтырылған шындықты өнерді оқыту және оның "тереңдігін" түсіну құралы ретінде пайдалану зерттелуде. Көптеген мұражайлар келушілерді қызықты әрі тартымды ету үшін виртуалды дәлдікті, кеңейтілген шындықты немесе интерактивті экспонаттарды пайдаланады. Аудиторияны кеңейтудің сәтті стратегиясы үнемі талдау мен бейімделуді қажет ететінін есте ұстаған жөн. AR және VR сонымен қатар көркемдік білім берудің шекараларын кеңейтіп, әлемнің түкпір-түкпірінен келген суретшілер және өнер туындыларынан білім алуға және өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді. Осы технологиялардың көмегімен студенттер виртуалды мұражайлар мен галереяларға барып, көркем шығармаларды зерттеп, талдай алады және суретшілердің өздерімен байланыса алады. Білім беруде кеңейтілген және Виртуалды шындық технологияларын пайдалану студенттердің барлық санаттары үшін оқытудың қолжетімділігін жақсартуға ықпал етеді. Қашықтан оқу мүмкіндігінің арқасында студенттер орналасқан жеріне немесе физикалық шектеулеріне қарамастан сапалы білім ала алады. Бұл, әсіресе, оқытудың дәстүрлі түрлері қол жетімді емес немесе ішінара қол жетімді болуы мүмкін мүгедектер үшін өте маңызды. Көркемдік білім беруде кеңейтілген және Виртуалды шындық технологияларын қолданудың басты артықшылықтарының бірі - иммерсивті білім беру ортасын құру мүмкіндігі. Виртуалды шындық арқылы студенттер виртуалды әлемге еніп, онымен өзара әрекеттесе алады, бұл оларға әртүрлі көркемдік ұғымдар мен әдістерді жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді. Білім беру үдерісіндегі толықтырылған шындық білім сапасын арттырады және оқушыға оқу материалын оңай игеруге және бекітуге мүмкіндік береді деген қорытындыға келді.